Wniosek o zalegalizowanie statutu Związku Polskiego Piłki Nożnej wpłynął do c.k. Namiestnictwa we Lwowie 13 grudnia 1911. Dziesięć dni później przesłano do c.k. Dyrekcji Policji w Krakowie (pismem z sygnaturą L. XIII a. 3097) „dwa egzemplarze statutu stowarzyszenia Związek Polski Piłki Nożnej z poleceniem, aby jeden egzemplarz doręczyła założycielom do rąk Stanisława Kopernickiego, redaktora „Czasu” w Krakowie, ul. Warszawska 1.3 z oznajmieniem, że Namiestnictwo nie zakazuje zawiązania stowarzyszenia”.
Statut ZPPN liczył 10 stron maszynopisu formatu A-4. To „wyjątkowo dojrzały i rzeczowy” dokument, który „z pewnością stanowił podstawę do opracowania statutu PZPN z roku 1919.” Powyższe oceny potwierdza zapis paragrafu 28, który stanowi, iż: „We wszystkich sprawach, nie objętych tym statutem, obowiązuje statut Związku Austriackiego. Wydział Związku Austriackiego ma prawo zawiesić, względnie zmienić uchwałę Związku Polskiego, jednakowoż z podaniem powodów. Od zawieszenia tego przysługuje Związkowi Polskiemu prawo odwołania do władz Federacji Międzynarodowej”, czyli FIFA. (prof. Ryszard Wasztyl, „Tempo” – wrzesień 1979 r.).
W ślad za decyzją rejestrową organizatorzy piłkarskiego stowarzyszenia zwołali na 21 stycznia 1912 do Krakowa Walne Zgromadzenie ZPPN. Wzięli w nim udział przedstawiciele 7 galicyjskich klubów, w tym 5 krakowskich. Wyłoniono władze Związku. Prezesem został prof. dr Ludwik Żeleński z Krakowa, wiceprezesem inż. Ludwik Christelbauer ze Lwowa. W składzie Zarządu (wówczas używano terminu: Wydział) znaleźli się ponadto: reprezentujący Kraków hr. Władysław Rostworowski – skarbnik, dyr. Antoni Januszewski; reprezentujący Lwów insp. Kazimierz Hemerling i inż. Aleksander Litwinowicz. Na mocy §16 weszli do Wydziału: red. Stanisław Kopernicki z Krakowa jako delegat do Austriackiego Związku Futbolowego – wiceprezes AZF, drugi delegat dr Karol Liszniewski z Wiednia i jako reprezentant Cracovii – jedynego klubu klasy I – dr Zdzisław Jachimecki. Komisję Rewizyjną stanowili: Stanisław Miziewicz, Bronisław Laskownicki, H. Smolecki. Funkcję sekretarza powierzono Lesławowi Borońskiemu, którego później zastąpił Wacław Wojakowski.
Podczas kolejnego posiedzenia Zarządu, 17 marca 1912, podjęto szereg ważnych rozstrzygnięć dotyczących przygotowań do rozgrywek o mistrzostwo Galicji. Poprzedzały je „zapasy kwalifikacyjne o I klasę”, czyli turniej klasyfikacyjny rozpisany przez ZPPN w 1912. Cracovia, jako jedyna drużyna klasy I, była zwolniona z eliminacji. Do walki o uzyskanie klasy I przystąpili: Czarni i Pogoń ze Lwowa oraz krakowskie kluby: TS Wisła, Robotniczy Klub Sportowy i Akademicki Związek Sportowy Kraków. Ponadto Zarząd ZPPN zobowiązał pozostałe kluby do wzięcia udziału w „zapasach” o Klasę II, celem podziału tejże na trzy grupy. Podano także, że na dzień 17 marca do Związku należeli jako członkowie zwyczajni w klasie I: Cracovia; w klasie II A: Czarni i Pogoń Lwów, Wisła Kraków; klasa II B: RKS Kraków; klasa II C: Akademicki Związek Sportowy Kraków, Krakus Podgórze, Polonia Kraków, RKS Lvovia Lwów (warunkowo) i Rzeszowskie Koło Sportowe.
Równocześnie Związek Polski Piłki Nożnej, wezwał – prasowymi anonsami – „wszystkie stowarzyszenia sportowe, które dotychczas nie zgłosiły się o przyjęcie do Związku, by to uczyniły najdalej do 20 marca 1912. W przeciwnym bowiem razie musiałyby ulec wyłączeniu od gry ze wszystkimi klubami związkowymi. Drużyny gimnazjalne, stojące pod opieką profesorów, przyjmuje Związek jako członków nadzwyczajnych, pod względem sportowym zupełnie równouprawnionych ze zwyczajnymi. Na życzenie przesyła się statut i formularze. Listy adresować należy na ręce dyrektora Antoniego Januszewskiego, Kraków, Floriańska 15”.
Obradujący 23 lutego 1913 we Lwowie II Walny Zjazd prezesem obrał Ludwika Christelbauera, zaś wiceprezesem Ludwika Żeleńskiego. W skład Zarządu weszli: Władysław Rostworowski, Kazimierz Hemerling, Zdzisław Ritterschild, Mieczysław Orłowicz, Strojek. Rok później, 15 lutego we Lwowie, III Walny Zjazd ZPPN prezesem wybrał ponownie Ludwika Christelbauera, a wiceprezesami Zdzisława Jachimeckiego i Bronisława Laskownickiego. W Zarządzie znaleźli się ponadto: Aleksander Litwinowicz (skarbnik), Marceli Jakubowski, Mieczysław Orłowicz, Józef Stoeger, Bolesław Uminowicz. Delegatami do AZF wybrano: Karola Engela i Ignacego Rosenstocka. Sekretarzem Związku został Orest Dżułyński. Komisję Nadzorczą (rewizyjną) stanowili: Stanisław Miziewicz, W.Stupnicki, Ludwik Tyrowicz. Ponadto powołano związkowe komisje: sportową i dyscypliny oraz delegatów klubów I i II klasy.
Puchar Żeleńskiego
Za pierwszą oficjalną rywalizację futbolową na ziemiach polskich należy uznać konfrontacje między Krakowem a Lwowem. Ich idea pojawiła się zanim jeszcze powstał ZPPN i powielała bardzo wówczas popularne międzymiastowe mecze Wiedeń – Budapeszt i Wiedeń – Berlin. Zarząd ZPPN postanowił, że „jako termin Matchu międzymiastowego Kraków – Lwów ustanowiono 2 czerwca 1912 roku. Match odbędzie się w Krakowie, na podstawie § 11 o. Żaden klub krakowski niema prawa urządzania w tym dniu zawodów własnych w Krakowie.” Okazały srebrny puchar dla zwycięzców ufundował ówczesny prezes ZPPN, Ludwik Żeleński. Szybko owe mecze stały się punktem kulminacyjnym polskiego sezonu piłkarskiego. Regulamin stanowił, że puchar jest przechodni do momentu, kiedy jedna z drużyn zwycięży w trzech kolejnych edycjach.
2 czerwca 1912 na boisku w Parku Jordana reprezentacja Krakowa pokonała ekipę Lwowa 3-1 (dwa gole dla miejscowych strzelił Józef Kałuża). W tym historycznym spotkaniu grali:
KRAKÓW: Karol Romański, Tadeusz Przystawski, Wilhelm Cepurski, Andrzej Bujak, Gustaw Rogalski, Włodzimierz Polaczek, Michał Szubert, Józef Kałuża, Artur Olejak, Ludwik Stolarski, Tadeusz Dąbrowski I i Tadeusz Synowiec.
LWÓW: xxx, Wilhelm Rzadki, Henryk Bilor, Edmund Marion, Jan Berger, Jan Harasymowicz, Leopold Scherautz, S. Löbl, Karol Kuchar II, Jaroslav Čulik, František Koudela i Tadeusz Kowalski. W rewanżu rozegranym 27 października we Lwowie gospodarze pokonali krakowian 2-1 (1-0).
W kolejnym roku zawody o Puchar Żeleńskiego zdominował Kraków. 1 czerwca 1913 we Lwowie zwyciężyła reprezentacja Grodu Kraka 7-0 (0-0). Słabość miejscowych tłumaczyć należy nieobecnością w szeregach zespołu graczy najlepszej wówczas jedenastki lwowskiej – Czarnych, zawieszonych w strukturach ZPPN za kontakty z klubami pozostającymi poza strukturami FIFA. W rewanżu, 12 października w Krakowie, gospodarze wygrali 1-0 (0-0).
W roku 1914 Kraków stanął przed szansą zdobycia pucharu na własność. Nadzieje prysły 7 czerwca, kiedy to we Lwowie miejscowi pokonali krakusów 3-1 (3-1). Do rewanżu nie doszło. Wybuch I wojny światowej przerwał zmagania. Rozgrywki wznowiono w II Rzeczypospolitej – 12 października 1919.
Mistrzostwa Galicji
Zapasy kwalifikacyjne roku 1912 toczono o uzyskanie statusu drużyny I klasy. To pierwsze na ziemiach polskich oficjalne rozgrywki, prowadzone w strukturach FIFA. Do turnieju przystąpiło 6 ekip, z których pierwsze trzy miały uzyskać I-klasowy certyfikat. Ostatecznie do rozgrywek nie dopuszczono Lechii Lwów. Z kolei Cracovia, jako jedyny klub galicyjski posiadający klasę I, nie uczestniczyła w zawodach.
Oto wyniki: 21.04. Pogoń Lwów – AZS Kraków 3-3 (1-2), 1.05. RKS Kraków – AZS Kraków 0-6 (0-4), 05.05. Wisła – Pogoń 1-0 (0-0), 6.05. RKS Kraków – Pogoń 1-4, 16.05. Wisła – RKS Kraków 4-1 (0-1), 16.05. Pogoń – Czarni 2-2 (2-1), 19.05. Czarni – Wisła Kraków 2-1 (1-0), 6.10 Czarni – AZS Kraków 6-1 (zawody anulowano). Zapasy nie dokończono, a ich wyniki anulowano.
Informacje o decyzjach Zarządu ZPPN obradującego 1 września 1912 podały 8 września „Nowiny”. W komunikacie napisano: „Związek polski piłki nożnej (…) uznał dotychczasowe gry kwalifikacyjne o I klasę za nieważne (w najbliższym czasie zostaną ogłoszone warunki do zawodów z terminem do 15 czerwca 1913, wezmą w nich udział kluby klasy II A i II B, rozgrywając z każdym innym klubem dwukrotne zawody)”. Istnieje domniemanie, że powodem było zawieszenie w prawach członka ZPPN Czarnych Lwów za rozegranie meczu z drużynami należącymi do federacji konkurencyjnej wobec FIFA.
Pierwsze oficjalne mistrzostwa Galicji miały miejsce w roku 1913. Tuż przed ich rozpoczęciem ZPPN informował o zatwierdzeniu regulaminu „zawiązanego we Lwowie „Kolegium sędziów”. Zarząd polecał klubom „korzystanie z tegoż kolegium, tym więcej że wśród kilkunastu członków założycieli, jest już czterech z prawem sędziowania w całej Austrii. Wszelkich informacji udzieli p. O. Dziełyński, Lwów, Lenartowicza 20.” („Czas” 10 maja 1913).
W rozgrywkach A.D. 1913 uczestniczyły: Cracovia i Wisła z Krakowa i Pogoń Lwów. Uzyskano wyniki:
• 08.05. Cracovia – Wisła Kraków 2-1; gole dla Cracovii Antoni Poznański;
• 08.06. Cracovia – Pogoń Lwów 2-2; gole: Józef Kałuża i Brunon Luska – Władysław Kuchar 2;
• 22.06. Pogoń Lwów – Wisła Kraków 0-2; gole: Stanisław Mróz i Jan Kowal;
• 14.09. Wisła Kraków – Pogoń Lwów 2-1 (mecz rozegrano we Lwowie); gole: Stanisław Mróz i Alfred Konkiewicz – Tadeusz Kuchar;
• 05.10. Pogoń Lwów – Cracovia 1-1; gole: Wacław Kuchar – Józef Kałuża;
• 09.11.Wisła Kraków – Cracovia 0-5 (wo.). Na boisku mecz zakończył się wynikiem 1-0. Gola strzelił Tadeusz Przystawski.
Po zakończeniu meczu okazały puchar redakcji „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” – patrona rozgrywek o Mistrzostwo Galicji – trafił w ręce zawodników „Białej Gwiazdy”.
Niestety, finałowy mecz rozgrywek mistrzowskich przebiegał z pominięciem reguł uczciwości. „IKC” z 11 listopada 1913 pisał: „Z wielkim zdziwieniem zauważyliśmy na boisku, w drużynie T.S. Wisła, ludzi tutaj zupełnie nieznanych, pochodzących z Pragi, których prawdopodobnie Czeski Swaz (Czeska FF) wysłał w celu wprowadzenia niesnasek w polskim sporcie. (…) Według informacji z wiarygodnych ust pochodzących p. A. O., kapitan Wisły, podał sędziemu panu Dżułyńskiemu niezgodne z prawdą nazwiska owych apostołów sportu ze złotej Pragi. I tak: niejakiego Peka z Pragi, znanego „kameleona” klubowego, nazwał Koprziwą, Spindlera z praskiej Sparty przedstawił jako Bendę, Sikla, również ze Sparty, Polaczkiem!!!”
Z początkiem grudnia 1913 Zarząd ZPPN zweryfikował mecz Wisła – Cracovia jako walkower na korzyść Cracovii. Tym samym „Pasy” zdobyły pierwszy i jedyny tytuł mistrza Galicji! Drugą lokatę zajęła Wisła, Pogoń zakończyła rywalizację na trzeciej pozycji.
Równolegle do zmagań zespołów klasy I prowadzono rozgrywki w klasie II. Wystąpiło w nich najprawdopodobniej 20 drugoklasowych klubów. W grupie krakowskiej triumfowała Sparta Kraków przed Cracovią II, Polonią, Makabi i Jutrzenką. Z kolei w grupie lwowskiej pierwszą lokatę wywalczyła Pogoń II, następne miejsca zajęły Sparta Lwów, Czarni II, Ukraina Lwów i Amatorzy Lwów. Nie są natomiast znane wyniki meczów RKS-u Kraków, Resovii, Tarnovii, Polonii Przemyśl, Sandecji Nowy Sącz, Wisłoki Dębica, Rewery Stanisławów i Hasmonei Lwów.
W 1914 cztery I-klasowe zespoły Galicji: Cracovia, Wisła, Czarni i Pogoń przystąpiły do drugiej edycji mistrzostw Galicji. Wyniki:
• 17.05. Czarni Lwów – Pogoń Lwów 4-3;
• 24.05. Cracovia – Czarni Lwów 0-0;
• 24.05. Pogoń Lwów – Wisła Kraków 1-0, gol: Dvořak;
• 14.06. Cracovia – Wisła Kraków 3-1, gole: Tadeusz Dąbrowski, Antoni Poznański, Józef Kałuża – Stefan Śliwa;
• 14.06. Pogoń Lwów – Czarni Lwów 1-3;
• 21.06. Pogoń Lwów – Cracovia 0-2, gole: Józef Kałuża i Tadeusz Prochowski;
• 21.06. Wisła Kraków – Czarni Lwów do meczu nie doszło.
Gospodarze nie stawili się z powodu nieporozumienia co do godziny rozpoczęcia meczu. Sędzia odgwizdał walkower na korzyść Czarnych. 13 lipca 1914 Zarząd ZPPN uznał mecz „za niebyły”. Z uwagi na wybuch I wojny światowej rozgrywek nie dokończono. Tym samym mistrz Galicji roku 1914 nie został wyłoniony.
JERZY NAGAWIECKI
Na zdjęciu: Cracovia 1913 r. – mistrz Galicji
Głos Narodu, 31.03.1912
Hits: 21