Protoplastą Związek Polski Piłki Nożnej
Korzenie Polskiego oraz Małopolskiego Związku Piłki Nożnej sięgają głębiej niż się to powszechnie uważa. Organizacja, którą należy uznać za naturalną poprzedniczkę PZPN i MZPN powstała na terenie Galicji, w monarchii austro-węgierskiej w 1911 pod nazwą Związek Polski Piłki Nożnej.
Narodziny FIFA
21 maja 1904 to szczególna data w historii światowego futbolu. W siedzibie Union des Sociétés Françaises de Sport Athlétiques – USFSA (Unii Francuskich Stowarzyszeń Atletycznych) przy 229 rue Saint-Honoré w Paryżu doszło do spotkania: Francuza Roberta Guerina – sekretarza generalnego USFSA i Holendra Carla-Antona Wilhelma Hirschmanna – sekretarza generalnego Królewskiego Holenderskiego ZZP. Ci dwaj mężczyźni stali za projektem Międzynarodowej Federacji Piłki Nożnej (FIFA).
Potrzebę powołania FIFA określili w krótkim komunikacie: „Porzucając punkt widzenia reprezentowanych przez nas państw oraz odrzucając ambicje narodowe dążymy do powołania organizacji, będącej swoistą „policją”, która będzie monitorować rozwój nowopowstałych federacji europejskich, zapewni stosowanie piłkarskich zasad i przepisów jednolitych dla wszystkich oraz dopilnuje, aby relacje między poszczególnymi federacjami miały sportowy i przyjacielskich charakteru.”
Ostatecznie akt fundacyjny FIFA podpisali reprezentanci: Francji, Belgii, Danii, Holandii, Hiszpanii, Szwecji i Szwajcarii. Hiszpanię, która w owym czasie nie posiadała krajowej federacji, reprezentował Madryt Football Club. Pierwsze najważniejsze ustalenia statutowe FIFA stanowiły, że we wzajemnych stosunkach uznawane będą wyłącznie tylko federacje, członkowie międzynarodowej organizacji. Zakazano klubom i zawodnikom brania udziału w rozgrywkach prowadzonych przez inne związki międzynarodowe. Przyjęto przepisy gry stosowane przez Angielską Federację. Na koniec wreszcie postanowiono wybrać Roberta Guerina pierwszym przewodniczącym FIFA. Francuz ustąpił ze stanowiska 4 czerwca 1906, na rzecz Anglika Daniela Woolfalla. Angielska Federacja AF przystąpiła do FIFA 14 kwietnia 1905 i nadała organizacji nowego wymiaru. Powstały w 1904 Austriacki ZPN (ÖFV) zgłosił akces do FIFA w trakcie II kongresu w 1905. Członkami organizacji stali się wówczas także Węgrzy i Niemcy.
Od zarania FIFA zrzeszała federacje piłkarskie istniejących podówczas państw. A tych w Europie przed I wojną światową było ledwie 21, w tym wielonarodowe molochy: Niemcy, Rosja i Austro-Węgry. Jedyne odstępstwo uczyniono w stosunku do Wielkiej Brytanii, którą reprezentowały oddzielne federacje: Anglii, Irlandii, Szkocji i Walii. Tym samym wiele narodów Europy zostało pozbawionych możliwości własnej reprezentacji na arenie międzynarodowej.
Dodatkowo FIFA nie godziła się na kontakty swoich członków z drużynami pozostającymi poza jej strukturami. Problem dotyczył głównie zespołów francuskich rywalizujących z „amatorskimi” klubami, głównie z Anglii oraz drużyn z Czech. Spór zyskał podłoże ideowe: sport burżuazyjny, zawodowy kontra amatorski, ideowy. W sfederowanym świecie pod sztandarem FIFA zaczęły powstawać wyłomy. W 1909 roku powstała konkurencyjna dla FIFA Międzynarodowa Unia Amatorskich Związków Piłkarskich (UIAFA) zrzeszająca pierwotnie organizacje z Francji, Anglii, a później także Czech. Jednym z jej ideowych promotorów był Jules Rimet, późniejszy prezydent FIFA, uważany za ojca piłkarskich mistrzostw świata. Trzeba wiedzieć, że UIAFA zorganizowała pierwsze Mistrzostwa Europy w piłkę nożną narodów w 1911, które odbyły się w kuluarach Międzynarodowej Wystawy Północnej Francji w Roubaix, z udziałem 4 drużyn, w których zwyciężyli Czesi. Mimo przyłączenia się Belgów i Szwedów UIAFA stopniowo traciła wpływy. Całkowicie znikła w 1912.
Autonomia galicyjska
Dla pozostającej pod zaborem austriackim części Polski zwanej Galicją przełomowym stał się rok 1866. Austria przegrała z Prusami konflikt o hegemonię w Związku Niemieckim. W konsekwencji osłabiona Austria musiała ustąpić Węgrom, od dawna żądającym prawa do współdecydowania o sprawach monarchii. Na mocy konstytucji z 1867 Austria przekształciła się w dualistyczne państwo: Austro-Węgry i równocześnie przeprowadziła głębokie reformy wewnętrzne. Galicja otrzymała status autonomicznego państwa koronnego. Język polski zyskał status urzędowego, stanowiska w administracji zaczęli obejmować Polacy. Autonomia stworzyła znacznie korzystniejsze, niż w pozostałych zaborach, warunki rozwoju polskiego życia narodowego. Spolonizowane zostały wszystkie szkoły, w Galicji swobodnie mogły rozwijać się rozmaite dziedziny naukowe, myśl społeczna i polityczna, twórczość artystyczna oraz sport w różnych postaciach.
W konserwatywnym społeczeństwie Galicji dominowały postawy lojalizmu wobec władz w Wiedniu. W niektórych kręgach rodziła się myśl powołania w miejsce monarchii trialistycznej w miejsce dualistycznej. Niepodległościowe pretensje zgłaszali nieliczni.
Państwowe czy narodowe
Powstanie polskich klubów sportowych w Galicji oraz scalających ich organizacji prowadzącej rywalizację niepodobna rozpatrywać w oderwaniu od aspektów polityczno-prawnych. A wyglądały one następująco. W państwie austriackim wszelkie stowarzyszenia o celach niezarobkowych działały na podstawie Ustawy z 15 listopada 1867. Tych reguł należało bezwzględnie przestrzegać. Namiestnictwo c.k. we Lwowie jako pierwszy klub sportowy w Galicji zalegalizowało w 1907 LKS Czarnych. Drugim stowarzyszeniem z reskryptem c.k. Namiestnictwa była Pogoń, wciągnięta do oficjalnego wpisu w 1908. Cracovia otrzymała pisemne potwierdzenie rejestracji 27 listopada 1909, Wisła 7 lutego 1910.
Już 19 lutego 1910 Cracovia zgłosiła akces do ÖFV i została jego członkiem. W ślady „Pasiaków” poszli Czarni i Pogoń Lwów oraz Wisła (do kwietnia 1910 roku). Tym samym wymienione kluby otwarły sobie drogę do międzynarodowej rywalizacji w ramach FIFA. Symbioza trwała krótko. Wisła szybko zmieniła front i wybrała inną drogę. Akcentując narodowy charakter poszła śladami klubów czeskich i – po krótkim epizodzie w ÖFV – przystąpiła 20 grudnia 1910 do Union Internationale Amateur de Football Associations. Kontakty z pozostającymi w austriackiej federacji zespołami oraz innymi członkami FIFA zostały przerwane.
Pionierska piłkarska federacja
W sytuacji osamotnienia i bojkotu TS Wisła podjęła próbę powołania Związku Footbalistów Polskich stowarzyszonego z UIAFA. Duszą akcji był dr Antoni Beaupre, ówczesny naczelny redaktor „Głosu Narodu”. 21 maja 1911 – jak podaje prof. Ryszard Wasztyl – spotkali się delegaci 11 klubów: Wisły, Polonii Kraków, Diany, Krakusa Podgórza, Kresu Biała, Resovii, Sandecji Nowy Sącza, Skawy Wadowice, Wisłoki Dębica, Klubu Footbalistów Mielec, Klubu Footbalistów Tarnów. Wyrazili chęć stworzenia organizacji i wybrali tymczasowe władze ZFP. Prezesem został Antoni Beaupre (prezes Wisły), pozostali członkowie byli także związani z klubem „Białej Gwiazdy”. „Głos Narodu” (czyli red. Beaupre) komentował: „Polski Związek Footballowy zawiązał się w tym celu, by umożliwić sportowi polskiemu stosunki z zagranicą. Reguła, że narodowość nie posiadająca organizacji państwowej nie ma prawa reprezentacji wobec zagranicy, jest drakońską z natury rzeczy, a w sporcie już zupełnie niewłaściwą”. Powyższa opinia pozostawała w mniejszości. Powstająca wbrew panującym społecznym nastrojom i uznawanemu modelowi piłkarska organizacja okazała się być efemerydą i nie zdołała skonsumować szczytnych celów.
Niemal równolegle trwał proces przekształcania ÖFV w federację narodowych związków. 25 czerwca 1911 we Lwowie, z inicjatywy prezesa Cracovii Stanisława Kopernickiego, powstał Związek Polski Piłki Nożnej. Jeszcze w listopadzie 1910 rozpoczęto prace nad statutem organizacji, która została urzędowo zatwierdzona 13 grudnia 1911. Członkami założycielami ZPPN byli: Cracovia, RKS Kraków oraz Czarni i Pogoń Lwów. Siedzibą ZPPN było miejsce zamieszkania prezesa, początkowo Kraków, później Lwów. Do czasu rozwiązania w 1919 Związkowi przewodzili: Ludwik Żeleński (25.06.1911 -15.04. 1914) i Ludwik Christelbauer (15.04.1914 – 30.11.1919). Tym samym proces organizacji piłkarskiej federacji z „Polską” w nazwie został ukończony. Główny organizator ZPPN, Stanisław Kopernicki został wiceprezesem Austriackiego Związku Piłki Nożnej (ÖFV) oraz delegatem na kongres FIFA w Dreźnie w 1911. W sierpniu 1911 do związku należało 6 członków: Cracovia, Lauda, RKS i Wisła Kraków (powróciła w struktury ÖFV w sierpniu 1911 r.) oraz Czarni i Pogoń ze Lwowa. W 1913 ZPPN zrzeszał już 24 kluby.
JERZY NAGAWIECKI
cdn.
Hits: 14